Góry
Gmina Brenna położona jest w rozległej dolinie Brennicy, która przebiega przez dwie różniące się od siebie jednostki fizyczno-geograficzne. Powoduje to, że ukształtowanie części północnej różni się znacznie od części południowej, stąd duże różnice wysokości względnej tego terenu. Najniższy punkt gminy leży na wysokości 300 m n.p.m. w Górkach Wielkich przy ujściu Brennicy do Wisły, a najwyższy, to szczyt Trzy Kopce o wysokości 1082 m n.p.m.
Najważniejsze szczyty:
BŁATNIA ( Błotny 917 m n.p.m.) – szczyt górski w grupie Klimczoka w Paśmie Wiślańskim Beskidu Śląskiego.
To niewybitne wypiętrzenie grzbietu, wznoszące się nad Doliną Wapienicy, niecałe 4 km na zachód od Klimczoka, jest zwornikiem dla biegnącego w kierunku zachodnim ramienia Czupla – Łazka – Zebrzydki oraz dla odgałęziającej się ku północy Rosochy Przykrej, Wielkiej Polany i Palenicy. Wierzchołek, grzbiety w jego rejonie oraz południowe stoki opadające ku dolinie Chrobaczego Potoku w Brennej pokryte są ciągiem polan, które do II wojny światowej stanowiły tradycyjny ośrodek gospodarki pasterskiej. Większą część stoków pokrywają lasy mieszane lub bukowe.
Pierwotna nazwa góry lub odpowiedniego odcinka grzbietu, używana przez miejscową ludność, brzmiała zapewne “Błotny”. W 1571 r. wymieniana była w dokumentach niemieckich jako “berg Blatin”, później w pismach czeskich jako “Blatny” lub “Blatna”. Na mapach austriackich z początku wieku szczyt figuruje jako “Blatny”. Po I wojnie światowej ustaliła się na długo nazwa “Błatnia”, gwarowo “Błatnio”.Obecnie powraca się z reguły do starej nazwy szczytu: “Błotny”.
Źródło:
Wikipedia: wolna encyklopedia, źródło: Wikipedia->Błatnia, licencja: CC-BY-SA 3.0 Deed
TRZY KOPCE – szczyt w Beskidzie Śląskim o wysokości 1082 m n.p.m., położony ok. 750 m na południowy zachód od Klimczoka. Jest zwornikiem dla odgałęziającego się tu w kierunku północno-zachodnim pasemka Błotnego.
Szczyt graniczny między miastem Bielsko-Biała, gminą Brenna a Szczyrkiem. Nazwa, podobnie jak w przypadku Trzech Kopców Wiślańskich, pochodzi od trzech kopców granicznych, jakie ustawiono tu, aby oznaczyć poszczególne obszary. W tym przypadku kopce oznaczały granice trzech wsi: Brennej, Wapienicy i Szczyrku, ale jednocześnie, od XVII w., granice Księstwa Cieszyńskiego i hrabstwa bielskiego należących do Austrii oraz dominium łodygowieckiego leżącego w granicach Polski. Później, do 1950 r., zbiegały się tu granice powiatów cieszyńskiego, bielskiego i bialskiego.
Na południowym skłonie szczytu znajduje się Jaskinia w Trzech Kopcach, kojarzona ze zbójnikami Wojciechem i Mateuszem Klimczokami mającymi ponoć tam kryjówkę. Inna legenda mówi, że istnieje połączenie między tą jaskinią a zamkiem Sułkowskich w Bielsku. Na północnym stoku odkryto kamienne kopczyki, podobne do tych z Palenicy, jeszcze jednak ich nie przebadano.
W latach trzydziestych XX wieku na samym szczycie Trzech Kopców powstało prywatne schronisko turystyczne, zniszczone z końcem II wojny światowej. Jego fundamenty są jeszcze widoczne tuż przy żółto oznakowanym szlaku turystycznym z Klimczoka na Błotny.
Po południowo-wschodniej stronie góry biegnie czerwony szlak z Siodła pod Klimczokiem na Przełęcz Salmopolską, zaś przez stoki południowo-zachodnie – czerwono znakowany szlak narciarski z Klimczoka przez Trzy Kopce i przełęcz Karkoszczonkę do Szczyrku.
Źródło:
Wikipedia: wolna encyklopedia, źródło:
Wikipedia, licencja: CC-BY-SA 3.0 Deed
KOTARZ (974 m n.p.m.) – nazwą tą określa się zarówno wyraźne wypiętrzenie w głównym grzbiecie Pasma Baraniej Góry w Beskidzie Śląskim, najwyższe na odcinku między Przełęczą Salmopolską a przełęczą Karkoszczonka, jak i cały boczny grzbiet, który odgałęzia się w kierunku północno-zachodnim od owego szczytu i obniża, przez koty 918 m n.p.m. i 828 m n.p.m., w widły Brennicy i Hołcyny.
Szczyt Kotarza 974 m n.p.m. wznosi się nad Szczyrkiem Soliskiem, a jego stoki opadające ku dolinie Żylicy zajęte są przez piękne, słoneczne polany z doskonałym widokiem na masyw Skrzycznego. Zbocza zachodnie wzniesienia, stanowiące obszar źródliskowy potoku Hołcyna – porośnięte ciemnym bukowo-świerkowym lasem – są kamieniste, pokryte licznymi rumowiskami i rozpadlinami skalnymi.
Na wspomnianym bocznym grzbiecie Kotarza znajdują się dwie rozległe polany: jedna ciągnie się od stoków szczytu Kotarz 918 m n.p.m., druga zajmuje szerokie siodło między 918 m n.p.m. i 828 m n.p.m. Polany te stanowiły w przeszłości żywy przez kilka wieków ośrodek szałaśnictwa: “sałasz Kotarz” w Brennej wzmiankowany był już w 1689 r. W latach 70. i 80. XX w. jego tradycje kontynuowała duża eksperymentalna owczarnia, należąca do ówczesnego Zakładu Doświadczalnego Instytutu Zootechniki PAN. W dolnej, zachodniej części drugiej z wymienionych polan znajdują się zabudowania należącego do Brennej przysiółka Kotarz; w ostatnich latach osiedle to rozrasta się na skutek budowy domków letniskowych, które wkroczyły już na sam grzbiet ramienia Kotarza.
Nazwa “Kotarz” jest często spotykaną w polskich Beskidach pamiątką po dawnych tradycjach pasterskich tego rejonu: oznacza ona miejsce, w którym owce, wypędzane wiosną na górskie pastwiska, wydawały na świat młode, czyli “kociły się”.
Na polanach na Kotarzu znajdują się jedne z najliczniejszych w Polsce stanowisk naparstnicy purpurowej.
Źródło:
Wikipedia: wolna encyklopedia, źródło: Wikipedia->Kotarz, licencja: CC-BY-SA 3.0 Deed
PRZEŁĘCZ KARKOSZCZONKA (729 m n.p.m.) – głęboka przełęcz w głównym grzbiecie Beskidu Śląskiego, między Beskidem (860 m n.p.m.) na południu a Trzema Kopcami (1082 m n.p.m.) na północy. Jeśli pominąć Bramę Wilkowicką, jest Karkoszczonka najniższym punktem w wododziale Wisły (Brennicy) i Soły
(Żylicy) na terenie Beskidu Śląskiego. Tym samym jest najniższym i najwygodniejszym przejściem między Szczyrkiem a Brenną, używanym zresztą przez miejscową ludność od wielu wieków.
Od strony wschodniej, ze Szczyrku, na przełęcz wyprowadza droga wiodąca doliną potoku Biła, natomiast od strony zachodniej, z Brennej Bukowej – droga wiodąca dolinką źródłowego cieku Brennicy. Obie drogi w większej części są pokryte asfaltem, jednak przejazd przez przełęcz jest zamknięty dla ruchu samochodowego (szlaban po stronie Brennej – droga leśna, w dyspozycji Administracji Lasów Państwowych). Co pewien czas pojawiają się w prasie informacje o zamiarach przebudowy tej drogi i jej otwarcia dla ruchu publicznego – na razie skutecznie przeciwstawiają się temu pomysłowi Lasy Państwowe, organizacje ekologiczne i zwyczajny brak środków.
Pochodzenie nazwy:
Do niedawna przełęcz nazywano powszechnie “Skałką”, co związane było zapewne ze starą nazwą Klimczoka. Obecna nazwa została przeniesiona z dawnego osiedla pasterskiego na polanach opadających spod przełęczy na wschodowi, ku dolinie Biłej. Pochodzi od słowa “karkosze”, oznaczającego w góralskiej gwarze gałęzie, odrąbane ze ściętych drzew iglastych.
Wśród mieszkańców Szczyrku Biłej przełęcz zwana jest też czasem „Granicą”. Jest to odniesienie do granicznej funkcji grzbietu Beskidu Śląskiego, który rozdzielał w tym miejscu Żywiecczyznę, należącą aż do rozbiorów do Królestwa Polskiego (później: Galicję) od Księstwa Cieszyńskiego (części Górnego Śląska). Po II wojnie światowej biegła tym grzbietem granica województw krakowskiego i katowickiego, a także granica powiatów żywieckiego i cieszyńskiego (co ma miejsce również obecnie). Wspomniany grzbiet był również przez ponad dziewięć wieków granicą dwóch diecezji kościoła katolickiego w Polsce: krakowskiej i wrocławskiej. Jednocześnie jest naturalną granicą językową i etnograficzną (Brenna: strój górali śląskich, Szczyrk: strój górali żywieckich).
Źródło:
Wikipedia: wolna encyklopedia, źródło: Wikipedia->Przełęcz Karkoszczonka, licencja: CC-BY-SA 3.0 Deed
STARY GROŃ (792 m n.p.m.) – ogólna nazwa dość długiego grzbietu górskiego w Beskidzie Śląskim na terenie Brennej. Grzbiet ten odchodzi w kierunku pn.-zach. od kulminacji Grabowej w głównym grzbiecie Beskidu Śląskiego i rozdziela doliny Leśnicy i Hołcyny. Określany tą nazwą odcinek grzbietu jest prawie połogi, choć wąski. Liczy on, pomiędzy stokami Grabowej a wzniesieniem Horzelicy, blisko 3 km długości.
Pn.-wsch. stoki Starego Gronia, opadające ku dolinie Hołcyny, są strome i prawie w całości zalesione, natomiast bardziej połogie zbocza opadające ku dolinie Leśnicy, wystawione ku pd.-zach., są pokryte licznymi polanami sięgającymi aż po grzbiet. Rozłożyły się na nich obecnie przysiółki Brennej: Grabowa, Pod Stary Groń, Na Tłoczki.
Stary Groń jest najstarszym w Brennej ośrodkiem sałasznictwa: pierwszy sałasz założył tu w 1 połowie XVII wieku Gawlas. Wypasy prowadzono na Starym Groniu jeszcze w latach 60. XX wieku, a jednym z ostatnich baców był tu 80-letni Józef Herzyk. Obecnie na polanach Starego Gronia niewielkie stadka owiec pojawiają się tylko doraźnie i nie co roku a wypas nie ma już nic wspólnego z dawnymi tradycjami pasterskimi.
Źródło:
Wikipedia: wolna encyklopedia, źródło: Wikipedia->Stary Groń, licencja: CC-BY-SA 3.0 Deed
ORŁOWA (813 m n.p.m.) – góra w Beskidzie Śląskim, w północnej części Pasma Równicy. Orłowa jest rozległą górą, oddzieloną od samej Równicy głęboko wciętą przełęczą Beskidek (662 m n.p.m.). Ma kształt potężnego rogalika zwróconego rogami ku południowi. Ramię wschodnie i środek owego rogalika leżą w głównym grzbiecie pasma, zaś ramię zachodnie, rozszerzające się na końcu, opada ku dolinom Dobki i Suchej Dobki. Kulminacja znajduje się w środku owego rogalika, w grzbiecie głównym pasma. Wzdłuż wewnętrznego łuku sierpowatego grzbietu ciągną się widokowe polany z rozrzuconymi zabudowaniami osiedla Orłowa. Dawniej znajdował się na nich jeden z największych ustrońskich sałaszów.
Z polany szczytowej na Orłowej rozciąga się ładny widok na Równicę oraz Ustroń i Wisłę.
Źródło:
Wikipedia: wolna encyklopedia, źródło: Wikipedia->Orłowa, licencja: CC-BY-SA 3.0 Deed
ZEBRZYDKA (579 m n.p.m.) – niewielkie wzniesienie w formie kształtnego kopca o stromych stokach, ostatni szczyt w pasemku Błatniej (Błotnego) w Paśmie Baraniej Góry w północnej części Beskidu Śląskiego. Jest charakterystyczną górką, dominującą od wschodu nad Górkami Wielkimi.
Całkowicie zalesiona. Pod szczytem znajdziemy w kilku miejscach fragmenty typowej dla Beskidów żyznej buczyny karpackiej.
Źródło:
Wikipedia: wolna encyklopedia, źródło: Wikipedia->Zebrzydka, licencja: CC-BY-SA 3.0 Deed